مقدمه
در مورد اهمیت و ضرورت این مهم، مطالب بسیاری گفته شده و نیازی به تکرار دلایل رویکرد جدی به پیاده سازی سیستمی برای نگهداری دستگاه ها و ماشین آلات وجود ندارد. فقط به گفتن این نکته بسنده می کنم که بخش عمده ای از تلاش های خود در برپایی یک سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات را به امر پیشگیری در به وجود آمدن خرابی در تجهیزات و کاهش توقفات خط تولید، بایستی اختصاص دهید.
مفاهیم و تعریف
در طرح ریزی و اجرای سیستم نگهداری پیشگیرانه Preventive Maintenance ، ما با انجام فعالیت هایی سعی می کنیم که دستگاه و تجهیز را در شرایط کاری و عملیاتی نگهداشته و وقوع خرابی را هر چه بیشتر به عقب بیندازیم.
مجموعه اقداماتی که با هدف جلوگیری از وقوع خرابی تجهیزات، طرح ریزی و اجرا می شود را فعالیت های نگهداری تعمیرات پیشگیرانه می گوییم. این فعالیت ها که به آن ها سرویس های نگهداری نیز گفته می شود شامل مواردی چون روان کاری، نظافت و تمیز کاری، آچار کشی و غیره می باشد.
منبع و چگونگی تعیین فعالیت های نگهداری
مسئله بسیار مهم در نگهداری دستگاه ها، ماشین آلات و تجهیزات این است که موارد سرویس ها و فعالیت های نگهداری را به درستی تعریف کرده و اجرا نمایید. برای این اقدام، شما از منابع اطلاعاتی گوناگون و ورودی های مختلفی در تعیین فعالیت های نگهداری دستگاه ها می توانید استفاده کنید.
تا جایی که امکان دارد همه منابع را مورد بررسی قرار دهید تا مجموعه سرویس ها و اقدامات نگهداری جامع و کامل باشد. توجه داشته باشید که سرویس های بی مورد و غیرضروری فقط صرف کردن زمان و نیروی انسانی و هم پول سازمان می باشد پس فقط موارد موثر و لازم را شناسایی و تعیین نمایید.
حالا با در نظر گرفتن منابع و روش های زیر نسبت به تعریف آیتم های سرویس های نگهداری اقدام کنید.
شرح سرویس های نگهداری که توسط طراح و سازنده دستگاه توصیه شده است
این موارد در مدارک فنی، همراه دستگاه خریداری شده می باشد. شرح سرویس های دستگاه در قسمت نگهداری Maintenance آمده است. این بهترین روش است زیرا که طراح و سازنده دستگاه دارای دانش فنی کامل بوده و مواردی را که به عنوان سرویس توصیه می کند باید به دقت انجام داد.
مشخصات سرویس ها شامل شرح سرویس، دوره انجام آن، تجهیزات و مواد لازم و همچنین دستورالعمل انجام سرویس می باشد. نکات ایمنی انجام سرویس ها نیز معمولا در دستورالعمل درج می گردد.
اگر دستگاه از شرکت های داخلی خریداری شده باشد که به راحتی می توان آن را مطالعه کرد، البته اگر سازنده زحمت تهیه مدارک فنی را به صورت کامل کشیده باشد. اگر هم دستگاه خارجی باشد مدارک را بایستی ترجمه نمود. مدارک فنی دستگاه های خارجی کامل بوده و معمولا حجم بسیار زیادی دارد، نیازی به ترجمه تمام مطالب نیست، مدارک را به صورت کامل بررسی نموده و قسمت های ضروری را برای ترجمه انتخاب نمایید.
تنها یک نکته باقی می ماند آن هم این است که در صورتی که تجهیز و دستگاهی فاقد مدارک فنی که سرویس ها در آن مندرج است، باشد می توانید از مدارک فنی دستگاه های مشابه استفاده نمایید. اگر مدارک دستگاهی مشابه نیز در اختیار نبود با شرکت سازنده مکاتبه نمایید و مدارک مربوط به نگهداری را درخواست نمایید. اگر از این راه هم نتیجه ای حاصل نشد با جستجو در اینترنت و بررسی وب سایت های شرکت های سازنده دستگاه مورد نظر یا مشابه آنها، مطلب مورد نظر را بیابید.
در صورتی که از هیچ منبعی چنین مدارکی پیدا نشد، از روش هایی که در ادامه ارائه می شود بایستی بهره برد.
دانش و تجربه کارشناسان فنی سازمان
کارشناسان فنی واحد نگهداری و تعمیرات شرکت که با نوع تجهیز آشنا بوده با در اختیار داشتن دانش کافی، منبع مناسب و خوبی برای تعیین سرویس های دستگاه می باشند.
به طور کلی نظر افراد خبره در این موارد بسیار حائز اهمیت است. در صورت عدم وجود این دانش در سازمان بایستی از مشاور با تجربه ی مناسب بهره برد.
تجزیه و تحلیل تجهیز و مطالعه و بررسی سیستم دستگاه و زیر سیستم های آن
در این روش باید دستگاه را به اجزاء اصلی و عمده و سیستم های تشکیل دهنده ی آن تجزیه کنید. هر سیستم به صورت کلی و عمومی، واجد مشخصات فنی و ویژگی های تکنولوژیکی و شرایطی است که با شناخت آن ها می توان سرویس ها را تعیین کرد.
به عنوان مثال یک دستگاه مانند پرس، دارای سیستم هیدرولیک می باشد که خود شامل اجزایی مانند پمپ، لوله های انتقال روغن هیدرولیک، اتصالات، شیرها، شیرهای برقی، جک یا همان سیلندر و پیستون، مخزن، صافی، گیج فشار و غیره می باشد. مطابق استانداردهای تعریف شده برای سیستم های هیدرولیکی هرکدام از این اجزاء، نیاز به سرویس هایی دارند. به عنوان مثال صافی و فیلتر سیستم، باید باز شده و تمیز یا تعویض گردد یا روغن هیدرولیک باید در دوره های زمانی مشخص تعویض گردد.
به همین صورت دیگر سیستم های دستگاه مانند سیستم پنوماتیک، سیستم برق، سیستم مکانیکی، سیستم انتقال نیرو و غیره بایستی
مورد تحلیل قرار گرفته و متناسب با آن سیستم ها و با مراجعه به استانداردها، فعالیت هایی جهت نگهداری تعیین گردد.
ثبت، گردآوری و تحلیل سوابق خرابی ها و تعمیرات دستگاه
با ثبت تمامی موارد خرابی هایی که اتفاق افتاده است اطلاعات زیادی حاصل می شود. در ابتدا موارد خرابی که بیشترین تعداد تکرار را دارند و یا فاصله زمانی تکرار همان خرابی کم است را مشخص کنید. این اقدام را می توانید با رسم نمودار پارتو انجام دهید. این موارد را در تعریف دیگر می توان خرابی های با MTBF پایین نیز نامید.
پس از تعیین خرابی های با تکرار زیاد، برای هر کدام از آنها، علت و عامل خرابی را با روش ها و تکنیک های سیستماتیک حل مسئله مانند تکنیک استخوان ماهی / نمودار علت و معلول / نمودار ایشی کاوا، متد پنج چرا و روش طوفان فکری Brain Storming، تعیین کنید. در صورتی که بتوانید فعالیت هایی را تعریف کنیدکه با انجام آن اقدامات – که تعریف آن در بالا آمد – از وقوع عامل خرابی تجهیز جلوگیری کرد، آن فعالیت را به عنوان یک سرویس نگهداری تلقی نمایید.
به عنوان مثال یک خرابی با تعداد وقوع بالا می تواند گریپاژ کردن یا قفل کردن شافت اصلی یک دستگاه باشد. با انجام بررسی های لازم مشخص می شود که گیر کردن شافت، ناشی از سایش و داغ شدن بیش از حد یاتاقانی که شافت روی آن سوار شده می باشد و این به عنوان علت بروز خرابی، شناسایی می شود. برای جلوگیری از وقوع این خرابی خاص، بایستی اقدام به روان کاری منظم یاتاقان نمود. پس در اینجا گریس کاری یاتاقان می تواند به عنوان یک سرویس نگهداری آن دستگاه تعریف گردد.
دوره های سرویس های نگهداری
پس از تعریف آیتم های نگهداری دستگاه نسبت به تعیین دوره های زمانی که سرویس ها باید مطابق آنها انجام شوند اقدام کنید. حین فعالیت های بررسی و تحلیل که جهت تعیین آیتم ها انجام شده و با استفاده از همان اطلاعات می توان تناوب اجرا را نیز مشخص نمود.
اگر دوره زمانی تعیین شده کمتر از میزان مناسب باشد یعنی سرویس ها با تعداد بیشتر و فاصله های زمانی کمتری انجام شوند، هزینه های نگهداری تجهیز بدون دلیلی منطقی افزایش می یابند و اگر دوره زمانی تعیین شده طولانی تر از میزان لازم باشد، منجر به عدم اثربخشی خواهد شد و احتمال وقوع خرابی ها افزایش می یابند.
دوره های انجام سرویس ها می توانند روزانه، هفتگی، ماهیانه، سه ماهه، شش ماهه و سالیانه باشند.
بازنگری سرویس های نگهداری
پس از تعیین دوره زمانی انجام سرویس ها و پس از اجرای منظم سرویس ها و فعالیت های نگهداری، نسبت به بازنگری دوره ای انجام سرویس ها اقدام کنید.
طی دوره های شش ماهه یا سالیانه نسبت به بازنگری آیتم های سرویس ها اقدام نمایید. متناسب با تحلیل هایی که روی سوابق تعمیرات و خرابی های دستگاه انجام می دهید، آیتم های نگهداری را کاهش داده و یا مواردی را اضافه کنید. این امر مستلزم داشتن دلایل فنی و انجام تحلیل های آماری می باشد.
